بحران تقاضا و جهش هزینه در بازار ساختمان: چالش بی سابقه در سال های اخیر
کاهش تقاضا در بازار مسکن و نوسانات شدید قیمت مصالح باعث شده است که بحران تقاضا و جهش هزینه در بازار ساختمان به مهم‌ترین چالش فعالان حوزه مسکن تبدیل شود. بررسی‌های انجام‌شده توسط اتاق ایران نشان می‌دهد شاخص محیط کسب‌وکار در بخش ساختمان و همچنین املاک و مستغلات، در تابستان امسال در بدترین وضعیت چند سال اخیر قرار گرفته است.
بخش ساختمان در مقایسه با کل اقتصاد شرایط سخت تری دارد
براساس این گزارش، شاخص محیط کسب‌وکار در بخش ساختمان به عدد ۶.۲۵ و در حوزه املاک و مستغلات به عدد ۶.۷۵ رسیده؛ ارقامی که نشان می‌دهد این حوزه‌ها نسبت به ۱۴ فعالیت اقتصادی دیگر با بیشترین موانع و بدترین شرایط روبه‌رو هستند. شاخص ملی محیط کسب‌وکار در همین دوره ۶.۰۹ بوده است؛ بنابراین وضعیت بخش مسکن در مقایسه با میانگین اقتصاد کشور، نامساعدتر است.
افزایش بی ثبات هزینه مصالح و سقوط تقاضا
روند سه‌ساله شاخص‌ها نشان می‌دهد بحران تقاضا و جهش هزینه در بازار ساختمان در تابستان امسال به نقطه‌ای رسیده که از سال ۹۷ تاکنون مشابه آن ثبت نشده بود. تغییرات غیرقابل پیش‌بینی در قیمت مصالح، اصلی‌ترین عامل افزایش فشار بر تولیدکنندگان ساختمان بوده و شاخص این بخش براساس این عامل به عدد ۸.۷۳ رسیده است. از طرف دیگر، کمبود تقاضای خرید و فروش مسکن مهم‌ترین دلیل رکود سنگین در بازار املاک و مستغلات است.
تاثیر جنگ اخیر و افت قدرت خرید مردم
جنگ ۱۲ روزه اخیر و کاهش بیشتر قدرت خرید خانوارها، افت شدید معاملات را رقم زده و عملاً رکود زنجیره‌ای در صنایع مرتبط با مسکن شامل ساخت‌وساز، معاملات املاک و تولید مصالح ایجاد کرده است. در این شرایط، حلقه‌های مختلف این زنجیره، از تولیدکننده تا سازنده و فروشنده، همگی با مشکل تامین نقدینگی و نبود مشتری مواجه شده‌اند.
افزایش سنگین هزینه تولید در صنایع مرتبط
تولیدکنندگان صنایع مرتبط مانند گچ، سیمان، فولاد، لوله و پروفیل و آجر اعلام کرده‌اند که هزینه تولید آنها طی نیمه اول سال بین ۳۰ تا ۱۰۰ درصد افزایش داشته است؛ جهشی که ناشی از کمبود انرژی، افزایش نرخ ارز، رشد هزینه دستمزد و محدودیت‌های تولید است. این موضوع نشان می‌دهد که بحران تقاضا و جهش هزینه در بازار ساختمان نه‌تنها رکود را تشدید کرده، بلکه صنایع بالادستی را هم به نقطه زیان‌رسانی رسانده است.
کاهش ظرفیت تولید و نبود چشم انداز روشن
از سوی دیگر، اختلاف میان ظرفیت اسمی صنایع و حجم واقعی تولید نیز رو به افزایش است. کمبود انرژی در ماه‌های سرد سال و نبود چشم‌انداز روشنی برای افزایش قدرت خرید مسکن، این فاصله را بیشتر خواهد کرد. در چنین شرایطی بسیاری از صنایع حتی تمایلی به تهاتر محصولات با واحدهای مسکونی ندارند، زیرا خود آنها نیز نیاز فوری به نقدینگی دارند.
وضعیت صنایع مختلف: از گچ تا آجر
در صنعت گچ، بسیاری از واحدها مجبورند با ۴۰ درصد ظرفیت اسمی فعالیت کنند و به‌رغم رشد دوبرابری هزینه‌ها، امکان افزایش کامل قیمت وجود ندارد. در صنعت فولاد نیز کاهش ۴۰ درصدی مشتریان مقاطع طویل گزارش شده و انباشت محصول در انبارها مانع رشد قیمت‌هاست. صنعت سیمان نیز با کاهش ۱۰ درصدی تولید و رشد ۴۰ درصدی هزینه‌ها روبه‌رو بوده و واحدهای تولید لوله و پروفیل با افت شدید بازار و محدودیت صادرات مواجه‌اند.
در بازار آجر نیز رشد ۱۰۰ درصدی هزینه تولید و کاهش ۳۰ درصدی تیراژ نسبت به سال قبل ثبت شده است. محدودیت انرژی، کمبود نیروی کار و رکود ساخت‌وساز عوامل اصلی این افت محسوب می‌شوند.
گچ: فعالیت بسیاری از واحدها با ۴۰٪ ظرفیت اسمی
فولاد: کاهش ۴۰٪ مشتریان و انباشت محصول
سیمان: افت ۱۰٪ تولید و رشد ۴۰٪ هزینه‌ها
لوله و پروفیل: رکود داخلی و محدودیت صادرات
آجر: افزایش ۱۰۰٪ هزینه تولید و کاهش ۳۰٪ تیراژ
نتیجه گیری
در مجموع، مجموعه‌ای از عوامل شامل تورم انرژی، نوسانات ارز، کاهش قدرت خرید، کاهش حجم ساخت‌وساز، هزینه‌های فزاینده تولید و نبود تقاضا، موجب شده است وضعیت کسب‌وکار در حوزه مسکن و ساختمان در بدترین وضعیت سال‌های اخیر قرار بگیرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد در صورت ادامه شرایط فعلی، چشم‌انداز روشنی برای خروج از این رکود قابل تصور نیست و بحران تقاضا و جهش هزینه در بازار ساختمان همچنان ادامه خواهد داشت.
